Năm 1928, khi Hà Thị Thuý Hồng còn trong bụng mẹ thì bố ra đi hoạt động cách mạng, rồi hy sinh. Đến năm 1975 đất nước thống nhất, bà bước sang tuổi 46 mới biết bố mình là ông Hà Huy Tập từng là Tổng Bí thư của Đảng. Sau những năm làm giáo viên rồi nghỉ hưu lấy tiền một lần. Cuộc sống còn khó khăn nhưng khoản tiền 50 triệu đồng Nhà nước hỗ trợ cho người thân của những chiến sỹ hoạt động thời kỳ 1930 - 1931, bà Hồng đã gửi tặng trường THPT Cẩm Xuyên để làm quỹ học bổng giúp những học sinh nghèo vượt khó.

Hôm ấy, hàng mấy nghìn người dân huyện Cẩm Xuyên trong lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh của cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập (1906 - 2006) rộ lên khi Ban tổ chức giới thiệu bà Hà Thị Thuý Hồng 77 tuổi, con gái duy nhất của Cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập xa quê đã 75 năm, nay từ TP.Hồ Chí Minh về thăm quê, có mặt trong buổi lễ trọng đại này.

Sau buổi lễ ấy bà Hồng kể vói chúng tôi: Năm ấy tôi mới lên khoảng 4 tuổi, theo má tôi là bà Nguyễn Thị Giáo từ quê ở Hà Tĩnh đi vào Nam, dọc đường gặp lính gác chặn lại hỏi giấy tờ. Má tôi hồi ấy đẹp lắm, được nhiều người đàn ông ưa thích nên họ nói là kiểm tra giấy tờ nhưng chẳng lục soát gì trong cái rương gỗ đựng quần áo mà còn mua kẹo cho tôi. Mẹ con tôi vào Sài Gòn sống được một thời gian rồi xuống cần Thơ. Sau đó lại lên Sài Gòn. Tôi chỉ biết, ba tôi có tên là Hà Huy Tập, tham gia hoạt động cách mạng rồi bị xử tử. Mẹ tôi đi bước nữa. Tôi sống với bố dượng và mấy đứa em. Thời đó hàng nghìn hàng vạn người hoạt động cách mạng, nào tôi có biết ba tôi làm đến chức vụ gì đâu? Ngay cả má tôi, một thiếu nữ nổi tiếng của Trường Đồng Khánh, phục tài ba tôi mà lấy, bà ăn ở với chồng chưa trọn một năm rồi bố tôi đi biệt tích, mãi sau này mới nghe nói ông bị xử tử. Má tôi cũng chẳng biết nên tôi không biết cũng chẳng có chi là lạ.

Được hỏi, bà biết mình là con gái của cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập từ bao giờ?

Bà Hồng nhớ lại: Hồi ấy là sau giải phóng đất nước 1975, nghe trên đài có người ngoài Bắc nhắn tin: "Tìm người nhà có tên là Hà Thị Thuý Hồng con ông Hà Huy Tập là cản bộ TW Đảng bị kết án tử hình cùng đợt với Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ và Bí thư xứ uỷ Nam Kỳ Nguyễn Thị Minh Khai... có mẹ là Nguyễn Thị Giáo, hiện còn sống ở đâu thì cho người nhà biết tin theo địa chỉ...”

Nghe được nguồn tin ấy tôi biết người mà bà con ngoài Bắc muốn tìm chính là tôi rồi. Tôi liên hệ với người cô ruột của tôi đang công tác ở Hà Nội và người cô hiện đang sinh sống ở quê nhà... thế là gặp nhau. Nếu đất nước chưa giải phóng thì làm gì tôi biết được bố mình là cán bộ TW. Trước ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng ở Sài Gòn cái tên Hà Huy Tập mấy ai nhắc đến. Tôi chỉ biết tên của ba mình trong tờ hôn thú với má và trong tờ giấy khai sinh của tôi, má đã cẩn thận cất dưới đáy của một cái rương gỗ.

Theo hồi ức của bà Hồng, cuối 1975 bà ra Hà Nội gặp được người cô ruột em gái của bố mình tên là Hà Thị Thước lấy chồng và công tác ở thủ đô. Thời đó cô Thước nói cho Hồng biết gia đình ông bà nội sinh được 5 người con, người anh cả tên là Hà Huy Sum (ở quê còn có tên gọi là Sâm). Hà Huy Tập là con thứ hai, sau còn 3 em gái, một người có tên là Hà Thị Chuốt mất từ hồi nhỏ. Còn lại Hà Thị Chước người em gái kề ông Tập lấy chồng ở quê có tên là Nguyễn Đình Cương cũng hoạt động cùng thời với ông Tập là Đảng công cộng sản thời kỳ 1930 - 1931.

Bà Hồng nhớ lại: "Năm đó tôi ra Hà Nội gặp được cô và các em là rất mừng, muốn về thăm quê nhưng o Thước bận không đưa về được. Tôi trở về Sài Gòn, sống trong tâm trạng buồn vui lẫn lộn. Từ đó biết thêm nhiều người đồng hương xứ Nghệ. Một hôm có một phụ nữ tìm đến nhà tự giới thiệu là Lê Thị Hồng Minh, con gái của ông Lê Hồng Phong và bà Nguyễn Thị Minh Khai. Hồng Minh nói với tôi: "Ba má em cũng là đồng hương Xứ Nghệ với ông Tập và bà Giáo. Em nghe tin chị trên đài, biết được địa chỉ em tìm đến đây...". Từ đó Hồng Minh cho tôi rất nhiều sách báo nói về ông Hà Huy Tập. Tôi biết được trong những cuốn sách ấy có người thì viết ba tôi sinh năm 1901, có người lại viết 1902, có người thì viết 1903, nhưng trong tờ hôn thú chính tay ba tôi viết đầu năm 1928 khi kết hôn với má tôi thì ghi sinh ngày 24 tháng 4 năm 1906. Có lẽ đấy là nguồn chính xác nhất nên sau này TW lấy đó để làm lễ kỷ niệm ngày sinh của ba tôi.

Bà Thuý Hồng còn ngậm ngùi ôn lại nhiều kỷ niệm: Năm 1928 khi tôi đang trong bụng mẹ thì ba tôi đã lên đường xuất dương sang hoạt động ở nước ngoài Trung Quốc, Liên Xô, Pháp, ông đã làm đến chức Tổng Bí thư, mãi sau này bị bắt, bị xử tử mà tôi đâu có biết. Tôi chưa một lần được để tang cho ba tôi. Sau ngày giải phóng, tôi ra Hà Nội gặp cô ruột và một người cậu họ cũng làm trên TW nói nhỏ với tôi: Ba của cháu từng làm đến chức Tổng Bí thư, một thời có ảnh treo cao trong Viện bảo tàng cách mạng nhưng vừa rồi vì lý do gì đó ảnh của ông Hà Huy Tập bị hạ xuống đem cất, cháu cứ đợi đấy sau này ba cháu sẽ được phục hồi công trạng và danh tiếng.

Nghe cậu và cô nói, tôi chỉ biết vậy thôi. Không ngờ đất nước đổi mới rồi công trạng của ba tôi được phục hồi và đề cao. Đến bây giờ tôi mới biết ba tôi giỏi lắm, ông thông thạo rất nhiều thứ tiếng, ông viết sách và để lại nhiều công trình.

Chuyện ảnh chân dung Hà Huy Tập bị hạ trong Viện bảo tàng cách mạng là chuyện hiểu nhầm rất tế nhị.

Về đoạn đời đi bước nữa của bà Nguyễn Thị Giáo chúng tôi sẽ kể vào dịp khác. Được biết sau khi ông Hà Huy Tập bị kết án tử hình, bà Giáo qua quãng thời gian lận đận, rồi kết duyên với người chồng thứ hai tên là Tạ Phước Lai ở Sài Gòn, sinh thêm 3 người em chung mẹ khác cha với bà Hồng, hiện nay đều sống bên Mỹ. Bà Giáo mất năm 1997. Ngôi nhà số 45 đường Lam Sơn, khu phố 4, phường 5 Quận Phú Nhuận TP Hồ Chí Minh, hiện nay bà Hồng đang ở là của mẹ và bố dượng cho.

Chuyện riêng tư của bà Hồng, từ thuở nhỏ được bố dượng coi như con đẻ.Thuý Hồng học xong chương trình Diplome Trường Pháp Việt. Sau cách mạng tháng 8/1945 bà theo nghề mẹ làm Giáo viên tại trường Chi Lăng, rồi xây dựng gia đình với ông Bùi Quang Hiên lúc bà 6 tuổi. Ông Hiên đã từng hoạt động cách mạng gắn bó với vùng chiến khu Đ, bị tù đày ở côn Đảo suốt 10 năm. Năm 1965 ra tù, ông về hoạt động ở thành phố, rồi mất 1988. Ông bà có 3 người con đều là gái có tên là Hồng Anh, Hồng Vân và Hồng Liên. Cô gái thứ hai hiện nay định cư ở Mỹ, còn chị Hồng Anh làm ở Công ty XNK Nông lâm Thuỷ sản TP và Hồng Liên làm ở xí nghiệp in Trần Phú hiện cả hai đang sống chung với mẹ.

Sau ngày Miền Nam giải phóng bà Hà Thị Thuý Hồng vẫn tiếp tục làm nghề dạy học. Đên năm 1980, thời mà kinh phí cho Giáo dục ngặt nghèo bà nghỉ chế độ với khoản tiền trợ cấp một lần.

Hiện nay bà Hồng sống nhờ nguồn kinh phí của người con và những đứa em ở Mỹ trợ cấp. Mặc dầu vậy bà vẫn dành dụm khoản tiền dôi dư giúp đỡ những người nghèo gặp khó khăn. Riêng khoản tiền tuất của chồng bà đã biếu Hội phụ nữ phường làm quỹ khuyến học cho học sinh nghèo vượt khó. Gần đây qua một đứa cháu tên là Hà Huy Dũng, bà Hồng gửi 30 triệu về quê giúp đỡ ngưòi nghèo và góp phần xây mộ ông nội Hà Huy Tương.

Điều làm người con gái duy nhất của Tổng Bí thư Hà Huy Tập băn khoăn là tại TP.Hồ Chí Minh cũng như nhiều địa phương trong cả nước những lãnh tụ của Đảng hy sinh vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc như Trần Phú, Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai, Võ Văn Tần, Phan Đăng Lưu... đều được chọn đặt cho những tên đường, tên trường, tên phố còn Tổng Bí thư Hà Huy Tập chỉ được một ngôi trường Tiểu học ở quận Bình Thạnh mang tên.

Chúng tôi thông tin thêm với bà Hồng là tại quê nhà Hà Tĩnh bên cạnh phường Trần Phú, cũng có phường Hà Huy Tập và có hai ngôi trường thuộc bậc học THCS và THPT ở huyện cẩm Xuyên đều mang tên Hà Huy Tập. Hiện nay Khu tưởng niệm Tổng Bí thư Hà Huy Tập ở quê được xây dựng khá đàng hoàng. Khi khu kinh tế Cảng Vũng Áng ra đời sau này sẽ có một thành phố cảng tầm quốc gia, chắc chắn nhiều đường phố và công trình sẽ mang tên Tổng Bí thư Hà Huy Tập.

Ngày 22/4 Hà Huy Sơn là đứa cháu của ông Hà Huy Sâm anh trai Hà Huy Tập đưa o về thăm quê dự lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh của bố. Theo mẹ vào Nam từ hồi khoảng 4 tuổi Sau gần 75 năm xa quê, bây giờ bà Hồng mới trở lại nơi chôn rau cắt rốn của mình; trở lại nơi ngôi nhà có mái tranh nghèo ngày xưa đã nhiều lần Hồng ngồi bên mẹ dùng đùn rơm đun bếp nấu cơm, thấy được cảnh quê nhà đổi thay lại được đón nhận Danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang thời đổi mới bà Hồng mừng lắm. Bà được bà con làng xóm, lãnh đạo huyện và tỉnh đón tiếp ân tình.

Điều tôi muốn nói thêm: Chẳng biết trong giới báo chí và văn nghệ sĩ Hà Tĩnh có ai đã gặp gỡ, trò chuyện với bà Hà Thị Thuý Hồng con gái duy nhất của Tổng Bí thư Hà Huy Tập hay chưa? Dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Tổng Bí thư Hà Huy Tập, trên lễ đài có một người phụ nữ ngồi gần với ông Võ Kim Cự và ông Trần Nam Hồng. Lúc đầu tôi chưa hiểu được đó là ai? Nhưng khi nghe giới thiệu đến Hà Thị Thuý Hồng con gái của Tổng Bí thư Hà Huy Tập về dự lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh của bố... Sau lễ kỷ niệm ấy tôi đã về nhà xin phép gặp bà Hà Thị Thuý Hồng, điều bất ngờ lúc ấy bà đã gần 80 tuổi nhưng vẫn nhanh nhẹn, hoạt bát. Bà Hồng có làn da trắng, gương mặt rất khả ái, thừa hưởng những nét đẹp của bố - Tổng Bí thư Hà Huy Tập và mẹ, người mà bà Hồng kể là một phụ nữ nhan sắc nổi tiếng của lứa học sinh Đồng Khánh thời ấy.

                                                                                       V.M.C