NGUYỄN XUÂN DIỆU

CỔ TÍCH MỘT TẤM LÒNG

                                                                                                                                         Bút ký

Đi theo tiếng lành, không khó khăn lắm, chúng tôi tìm đến được nhà anh Thiện. Ngồi trên trận địa pháo năm xưa giờ đã phủ một màu xanh cây tràm và phi lao sát bên bờ biển, tôi lựa lời:

- Tôi nghe nói anh tự bỏ tiền ra cùng anh em CCB C45 dựng nên tấm bia tưởng niệm các liệt sĩ này. Làm sao anh nghĩ ra được cách làm việc thiện hay vậy?

- Thì tôi thấy anh em mình chiến đấu, hy sinh anh hùng quá, bi tráng quá! Tôi muốn làm một việc gì đó để tri ân các anh, những anh hùng liệt sĩ ấy. Các anh biết không, C45 này anh hùng lắm. Đó là đơn vị pháo 105 nòng dài, thuộc Tỉnh đội Hà Tĩnh, cơ động bảo vệ suốt 32 km bờ biển từ Cửa Hội đến Cửa Sót. Những ngày đầu năm 1968, Đế quốc Mỹ ném bom hạn chế từ Nghệ An trở vào nên vùng này vô cùng ác liệt. Bom từ máy bay, pháo từ tàu chiến địch bắn vào suốt ngày đêm. Cái đêm bộ đội C45 bắn cháy tàu biệt kích Mỹ-ngụy, tôi cùng nhiều người dân cũng chạy ra xem. Tàu giặc bốc cháy đùng đùng, sáng rực cả mặt biển. Có bận như ngày 28-2-1966 hai chiếc khu trục hạm Mỹ chạy vào chỉ cách bờ biển 6-7 cây số, trung đội pháo 57 li của dân quân xã tôi với một trung đội 57 li nữa của dân quân xã Cương Gián nổ súng bắn chúng. Bọn khu trục hạm giặc bắn trả. Hỏa lực khu trục hạm các anh còn lạ gì, ghê gớm lắm! Hoả lực ba trung đội pháo 57 li nhằm nhò chi với chúng. May mà anh em C45 nổ súng chia lửa cho, một tàu giặc trúng đạn bốc cháy. Thế là hai chiếc khu trục hạm kéo nhau tháo chạy. Thật sự hôm đó nếu anh em C45 không chi viện, không chừng cả hai khẩu đội pháo chúng tôi bị chúng nghiền nát rồi!

Thấy chúng tôi cứ chăm chú nghe kể, anh Thiện dừng lời, chiêu một ngụm nước chè xanh như để nén cơn xúc động. Lâu lắm, anh mới kể tiếp được, đầy xa vắng:

- Chuyện các anh hy sinh xẩy ra vào ngày 12-7-1968, trước 10 cô gái TNXP hy sinh ở Ngã ba Đồng Lộc đúng 12 ngày. Đó là một buổi chiều bi tráng, tiết trời cũng oi bức như bữa nay, suốt cuộc đời mình, tôi và người dân ở đây không bao giờ quên! Phát hiện được trận địa pháo của ta, hàng chục máy bay từ A4, AD6, F4 thay nhau quần đảo suốt cả một buổi chiều. Các anh dùng trọng liên 12 ly 7 và súng bộ binh đánh trả quyết liệt, bắn rơi một chiếc F4, nhưng 18 cán bộ, chiến sĩ ta đã hy sinh như những người anh hùng! Trên bia ghi 20 liệt sĩ là bởi có 2 người hy sinh trong trận đánh trước đó. Thi hài các anh đã được đưa về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ huyện. Nơi trận địa của các anh, cây cối bị bom từ máy bay, pháo từ tàu giặc bắn cho nát nhừ, nhiều năm sau chỉ hoang hoải một màu cát trắng. Cứ nhìn cái màu trắng đến nhức nhối của cát ấy chúng tôi không sao chịu nổi. Thế là hễ trời mưa là dân quân, đoàn thanh niên ra quân trồng lại phi lao trên trận địa. Bây giờ hàng ngàn cây tràm, phi lao đã mọc thành rừng, gió cát, sóng biển, thời gian…đã xóa mờ tất cả vết tích đạn bom, nhưng mỗi khi đến đây tôi vẫn không khỏi bùi ngùi.

- Chiến tranh đi qua, tôi nghe nói do yêu cầu nhiệm vụ C45 giải thể. – Anh Thiện rưng kể tiếp - Thế nhưng nhiều năm sau, cứ mỗi khi đến tháng 7, cứ thấy những người lính già quân phục bạc phếch, tay cầm bó hương đi lại thẫn thờ nơi trận địa ngày ấy. Thì ra đó là anh em lính C45 đã về hưu, phục viên, nhớ đồng đội  mà tìm về trận địa cũ thắp nén tâm hương cho anh em. Không có bát nhang, cũng chẳng có bệ thờ, các anh đành cắm hương xuống mặt cát trắng, thầm gọi tên đồng đội, mắt ai cũng nhòe ướt. Nhiều lần thấy thế, lòng đầy xót xa. Những năm tháng ấy, đại tá Nguyễn Viết Đức vốn cũng là chiến sĩ đại đội 45, ngày đó là chủ tịch Hội CCB huyện vẫn thường đến thắp hương cho đồng đội. Tôi và anh bàn bạc với nhau rồi hai chúng tôi nảy ra ý tưởng dựng một tấm bia ghi tên các anh, sắm một bát nhang để đến ngày 12 tháng 7 hàng năm là ngày các anh hy sinh và những ngày rằm mọi người có nơi dâng nén hương tri ân các anh; đề các anh đỡ quạnh vắng. Một sự trùng hợp đến khó tin là đúng thời gian đó, năm 2000, để tái sinh rừng phòng hộ biển, huyện Nghi Xuân có chủ trương cấp đất bãi biển cho người dân tự trồng cây, tự quản. Tôi đăng ký xin nhận đất  khu rừng nơi trận địa pháo năm xưa và được huyện cấp sổ đỏ. Có đất rồi sau nhiều lần bàn bạc với anh Nguyễn Viết Đức và một số đồng đội, tôi tình nguyện hiến một khoảng đất hơn 100 mét vuông trên ngọn đồi cao nhất mà các anh ấy chọn, gần đền thờ Cá Ông là một ngôi đền nổi tiếng linh thiêng. Anh Đức cũng vận động các đồng đội và anh em CCB kẻ ít, người nhiều đóng góp vào. Thực lòng ai cũng muốn xây lên ở đây một tượng đài ghi công các liệt sĩ, nhưng các anh cũng biết đấy, C45 chỉ là một đại đội, cán bộ, chiến sĩ có bao nhiêu người đâu. Anh em đã về với đời thường, người có sổ lương, người không, hầu hết đã già yếu, thương tật đầy mình. Họ cũng phải vật lộn với cơm áo đời thường nên chẳng ai dư giả gì. Bằng cái tâm với đồng đội đã hy sinh, dù đang gian khó, anh em cũng dành dụm được ít nhiều góp lại. Cầm những đồng tiền ân nghĩa của các anh, nghĩ mình dẫu sao cũng có điều kiện hơn mà đứng ngoài cuộc thì ra là kẻ bội bạc, tôi quyết định góp 20 triệu đồng (thời giá năm 2001) thêm vào, rồi cùng anh Đức thuê người dựng tấm bia đá này. Để có nơi cho đồng đội, cho nhân dân, cho con cháu tìm đến hương khói; để đừng ai lãng quên một nơi có trận đánh bi hùng mà cha anh đã anh dũng chiến đấu, anh hùng ngã xuống.

Nghe anh nói, tôi không khỏi phân vân:

- Tôi biết với 20 triệu đồng ngày ấy có thể xây được một ngôi nhà cấp 4 ba gian, đủ sức dựng một tấm bia đá. Nhưng vẫn băn khoăn một trận đánh bi hùng như thế xẩy ra ngay tại địa phương này, trong một buổi chiều 18 cán bộ, chiến sĩ anh dũng hy sinh. Thế sao anh em CCB C45 và các anh không báo cáo lên trên, báo với các cơ quan có thẩm quyền để họ quan tâm giúp đỡ?

- Anh em CCB C45 và bản thân tôi cũng đã nhiều lần báo cáo lên trên các anh ạ. Tỉnh, huyện cũng đã có ý tưởng xây dựng một bia tưởng niệm. Khi đồng chí Nguyễn Hải Nam làm chủ tịch UBND huyện, ông đã hai lần tới đây thẩm định, lập kế hoạch xin tỉnh cho xây dựng tượng đài. Nhưng xây dựng tượng đài, tầm cỡ ra sao cho xứng đáng, với kinh phí hiện tại cũng có nhiều điều phải bàn. Không phải ngày một, ngày hai là làm được.

Chúng tôi đứng dậy, cùng đi lên động cát nơi bia tưởng niệm toạ lạc uy nghi nhìn ra biển. Bia tưởng niệm được đặt trên bệ thờ vững chãi, chung quang khuôn viên có tường bao, được che nắng mưa bằng mái vòm lợp bằng tôn chắc chắn. Chúng tôi thắp nhang kính cẩn cắm vào bát hương. Bỗng một làn gió thổi vào từ phía trận địa pháo làm bụi cát xoáy tròn, mù mịt bay lên, bát hương bốc cháy ngùn ngụt... Quay sang chúng tôi, anh Thiện bùi ngùi:

- Dựng bia tưởng niệm các anh, tôi và anh Đức cùng các anh cũng phải chọn mãi mới được nơi này đấy anh ạ. Con đường nhựa chúng ta vừa đi đến đây cũng vừa được làm mấy năm nay chạy qua ngay trước nơi bia tọa lạc, thế nên mọi người về thắp hương dễ đến, dễ tìm. Mà anh biết không, lần nào tôi và các CCB đến thắp hương cho các anh, hương cũng “hóa” như lúc nãy, anh ạ. Các anh thiêng lắm! Có một chuyện ly kỳ đến mức khó tin. Anh Đức đây cũng biết. Chả là tôi có cái nhà canh rừng  ngay bên nhà bia tưởng niệm. Cái ngày bia mới lập xong, khoảng nửa đêm cháu Kỳ con trai tôi đang ngủ trong nhà ấy bỗng choàng thức dậy chạy ra nơi trận địa pháo ngày xưa. Cháu vừa chạy vừa la om sòm: “ Bay bỏ sót tên tau rồi! Tại sao tau không có tên trong bia? ” Rồi nó vừa chạy vừa lảm nhảm “Tau mô phải tên Tửu, tau tên là Tậu cơ mà!” Tôi liền bấm đèn chạy lên bia thì thấy có một liệt sĩ quê Hoằng Hoá, Thanh Hoá tên là Nguyễn Xuân Tửu. Tôi liền điện thoại hỏi anh Đức. Anh cho biết đúng là có người liệt sĩ tên là Tậu ở cùng khẩu đội. Sáng hôm sau chúng tôi phải thuê thợ đá về đục trả lại tên cho anh. Thế đấy anh ạ. Lâu nay tôi cũng tìm đọc nhiều bài báo, nói về việc các địa phương xây tượng đài, dựng bia tưởng niệm cho cán bộ, chiến sĩ bộ đội, thanh niên xung phong hy sinh trong chiến tranh chống Mỹ, như hang 8 cô ở Quảng Bình, 23 cô TNXP Ga Gôi Nam Định, 13 TNXP Truông Bồn Nghệ An và 10 cô gái Ngã ba Đồng Lộc gần đây và nhiều nơi khác… Theo các ông ở Huyện ủy và Ủy ban nhân dân huyện, 18 cán bộ chiến sĩ C45 hy sinh dũng cảm ở đây rất xứng đáng được dựng tượng đài. Khi tôi dựng bia tưởng niệm này lên, các ông ấy mừng lắm. Nhất là anh em Hội CCB huyện, CCB C45 và người dân ở đây càng mừng. Ngày rằm tôi và bà con vẫn thắp hương cho các anh. Năm nào cứ đến ngày 12-7, ngày các anh hy sinh, Đảng uỷ, Chính quyền và các đoàn thể xã, các CCB và mọi người vẫn tìm đến đặt vòng hoa, thắp hương!

- Tôi biết ngày ấy Xuân Liên là một xã nghèo của huyện Nghi Xuân. Tôi cũng biết sau này anh có mấy năm làm Giám đốc Công ty TNHH Liên Sơn, nhưng ngày dựng bia, vợ chồng anh có 5 đứa  con, chắc cũng chẳng giàu có gì. Thế…thế tiền nong đâu, công sá đâu mà anh đứng ra dựng tấm bia này? - Đang im lặng, bỗng thiếu tá Trần Mạnh Hùng ngập ngừng.

- Số tiền ngày tôi đóng góp để xây bia tưởng niệm cho các anh là do vợ chồng dành dụm mà có. Với lại, làm việc thiện, việc đền ơn đáp nghĩa thì đâu phải cứ giàu mới làm được. Mấy chục năm nay, chúng tôi cũng đã nhiều lần tôn tạo sửa sang nơi hành lễ, xây lại bệ thờ, mua sắm đồ thờ, làm mái che mưa nắng…vợ chồng tôi cũng đóng góp thêm, tôi chẳng ghi chép gì, đâu như khoảng trên dưới 30 triệu đồng nữa. Tôi nghĩ đã làm việc tâm linh cho các chiến sĩ hy sinh thì đừng tính chuyện tiền nong, đừng tính công sá. Cốt ở cái tâm của mình, các anh ạ. Chỉ mong sao mình góp được chút tấm lòng tri ân các liệt sĩ. Để các CCB, để mọi người đến với các anh có chỗ thắp nén hương; để con cháu mình mỗi lần đến đây đừng quên những người đã hy sinh cuộc đời mình cho quê hương, đất nước, cho chúng ta có cuộc sống hôm nay…thế là toại nguyện lắm rồi!

Những đợt gió nồm nam cồn cào thổi mang hơi biển mặn nồng nàn từ phía biển tràn đến chúng tôi bỗng thấy ấm áp vô cùng. Nhìn dáng người nhỏ bé của anh Thiện đang áp mình trên bệ thờ cẩn trọng, tỉ mẩn sửa từng chân nhang trong bát hương, lòng chúng tôi rộn lên một niềm cảm phục sâu xa. Giữa đời thường bộn bề cơm áo mưu sinh, vậy mà vẫn có những con người lặng lẽ bỏ công, bỏ của làm những việc thiện, có ích cho cuộc đời; làm nên một chuyện cổ tích giữa đời thường của một tấm lòng!

                                                                                                N.X.D

Ông Lê Văn Thiện kể về quá trình xây dựng bia tưởng niệm các liệt sĩ C45 Pháo binh (ảnh do tác giả cung cấp)