“KIM VÂN KIỀU TÂN TRUYỆN”

                  MỘT BẢN KIỀU ĐỘC ĐÁO, QUÝ HIẾM VÀ SANG TRỌNG                                                                            

    Tháng 9/2022 vừa qua, sách “Kim Vân Kiều Tân truyện” (hay còn gọi là “Kim Vân Kiều Tân truyện hội bản”, bản Nôm của Hoàng gia triều Nguyễn năm 1894) đã ra mắt bạn đọc Việt Nam. Sách do ông Dương Trung Dũng, một người yêu quý Nguyễn Du và Truyện Kiều đã mua bản quyền từ Thư viện Anh quốc (The British Library) và phối hợp với Nhà xuất bản Văn học ấn hành. Có thể nói đây là một trong những cuốn Truyện Kiều được in ấn công phu, đẹp nhất từ trước tới nay với khổ 25x35cm trên giấy Nhật HC100.

Theo thống kê của các nhà nghiên cứu Truyện Kiều, cho đến nay chúng ta đã sưu tầm được 63 bản Truyện Kiều cổ khác nhau. Trong bộ sưu tập các văn bản Truyện Kiều cổ ấy, bản “Kim Vân Kiều Tân truyện” là một bản Kiều cổ, độc đáo và quý hiếm. Độc đáo bởi sách làm rất kỳ công, bìa trước sau đều vẽ rồng năm móng màu vàng, bìa lót đầu và cuối sách màu đỏ sậm, tranh rồng mây màu vàng in chìm, thể hiện những dấu hiệu của Hoàng triều. Hơn nữa bản Kiều này được chép tay rất đẹp, nét chữ tinh xảo, mỗi trang đều có một tranh minh hoạ đi kèm. Trong các bản Kiều thông thường, người ta chỉ vẽ minh họa một vài cảnh, còn đây vẽ đầy đủ mọi sự kiện chi tiết của truyện, gần như là một cuốn truyện tranh. Người đọc có thể chỉ xem tranh với lời chỉ dẫn cũng nắm được truyện. Quý hiếm bởi đây là sách làm thủ công độc bản không có bản thứ hai và hiện nay chỉ Thư viện nước Anh mới có bản gốc.

Tuy nhiên cuốn sách này giá trị không chỉ ở sự độc đáo và quý hiếm mà còn ở những yếu tố mang tính học thuật và mỹ thuật. Bản Truyện Kiều này có nội dung chú thích, chú giải phong phú, đa dạng, nhiều chú giải rất độc đáo. Cụ thể có 705 chú giải, trong đó, có 513 lời chú giải về xuất xứ, 127 lời chú thích giảng giải về chữ nghĩa câu Kiều, 01 lời khảo dị và 64 lời phê (nguyên phê, cổ phê, phê vân). Về hội hoạ, đây là phần cực kỳ xuất sắc, có thể nói là độc nhất vô nhị trong các bản Kiều mà ta từng thấy. Chưa thể xác định chính xác nhưng nhiều giả thuyết cho rằng tranh được vẽ bằng bút lông đầu siêu nhỏ theo lối vẽ công bút tuyệt kỹ kiểu liên hoàn truyện. Nét các nhân vật ở đây lại có cái nửa quê, nửa quý tộc. Đây là những điểm đặc sắc, bổ ích, thú vị cho giới nghiên cứu Truyện Kiều.

Người Việt ta yêu quý và lưu giữ Truyện Kiều đã có truyền thống từ bao đời nay, nhưng làm một cuốn Kiều đẹp để chơi thì quả là hiếm có và cũng chỉ Hoàng gia mới làm được điều đó. Giáo sư Trần Đình Sử, một trong những người uyên thâm nhất về Truyện Kiều ở nước ta hiện nay đã đánh giá rất cao về bản Kiều này: “Đây là bản Kiều tuy không có tên người biên soạn, người vẽ tranh nhưng người biên soạn công phu, mỹ thuật, đáp ứng nhu cầu chơi sách của người trong hoàng tộc. Cầm một cuốn sách như thế trên tay ta có thể cảm thấy được say mê, trân trọng của cổ nhân đối với một tác phẩm kinh điển của dân tộc.” Và xin cũng nói thêm là thật đáng trân quý tấm lòng của Dương Trung Dũng, một người đương đại trong việc bảo tồn, quảng bá một giá trị di sản của dân tộc đã lưu lạc gần một thế kỷ ở nước ngoài. Được biết Dương Trung Dũng vốn là một bác sỹ, một luật sư nhưng lại say mê văn chương. Để xuất bản cuốn sách này Dũng đã bỏ ra gần 100 triệu để mua bản quyền và bỏ ra gần 5 năm để làm cuốn sách này. Theo anh, bản Kiều này đã có trên mạng và cũng được ông Nguyễn Khắc Bảo in và chú giải nhưng chất lượng các bản này không cao. Các bản Kiều cổ khác thì cơ bản được in bằng bản khắc gỗ, chữ không được nét, nhiều chữ khó đọc. Vì vậy bản Kiều này sẽ là bản chuẩn giống gần 100% bản gốc chép tay tinh xảo rõ ràng lưu ở Thu viện nước Anh và lại được in ấn đẹp, sang trọng, giúp cho các nhà nghiên cứu đọc chính xác phần chữ Nôm và chữ Hán. Đây chính là sự khác biệt cơ bản, làm nên giá trị của bản “Kin Vân Kiều tân truyện” được in lần này này so với 62 bản Kiều cổ mà chúng ta từng được biết./.

 Bình Chi