04-02-2025 - 02:35

DÓ TRẦM TỎA HƯƠNG của Nhà thơ Lê Văn Vỵ

Tạp chí Hồng Lĩnh số Tết Ất Tỵ 2025 (221+222) trân trọng giới thiệu bài viết DÓ TRẦM TỎA HƯƠNG của Nhà thơ Lê Văn Vỵ

Dó trầm tỏa hương

 

LÊ VĂN VỴ

Bây giờ đang tháng 12, sau đợt mưa dầm dề, liu riu rét, Phúc Trạch bỗng hửng nắng. Nắng chan lên trên những vườn cây dó trầm. Vườn cây dó trầm vươn tay, xòe mắt lá đón nắng.

Tôi đang đi trong vườn dó trầm mười héc ta của gia đình Thọ Nga (chồng: Lê Văn Thọ, vợ: Nguyễn Thị Nga) xã Phúc Trạch, mở căng lồng ngực để hít thở không khí trong lành. Trong nắng ban mai, thoang thoảng mùi hương. Không nồng nàn, không thơm gắt mà nhẹ nhàng, phải tinh tế mới có thể cảm nhận được. Anh Thọ cho biết, tháng 12 trầm chuẩn bị thay lá để ra lộc vào đầu xuân. Khi những búp lộc, xòe lá xanh nõn cùng là lúc trầm nở hoa. Thường là vào dịp lập xuân. Vườn trầm nở hoa thơm ngát là dịp ong bay về hút nhụy lấy mật dập dìu cả một vùng. Gặp nắng lên, dó trầm phơi hoa, cả một không gian ngào ngạt. Tháng 4 là lúc những trái dó trầm treo lủng lẳng trên cành. Không còn mùi hương nõn nà của hoa, nhưng lại dịu dàng của quả. Mùa xuân là thời điểm dó trầm thơm nhất. Đi giữa rừng trầm như đi giữa rừng hương.

Nhưng trầm thơm không chỉ ở hoa, ở quả, mà dó trầm thơm bền bỉ, thơm lâu, thơm bất cứ mùa nào, nắng cũng như mưa, ngày cũng như đêm, tối cũng như sớm chính là dó trầm qua thời gian gian đã kết tinh thành lõi trầm. Vườn trầm trên mười năm tuổi của anh Lê Văn Thọ đã có 1/3 cho trầm và có những cây đã có thể thu hoạch được.

Hàng ngàn cây ruột trầm, ngày đêm tỏa hương thơm. Tôi đã đi giữa rừng thơm với người nông dân miền rừng chân chất mà buông xả hết những bức xúc, những ẩn ức lâu nay để thụ hưởng cho hết những phút giây thư thái và an lạc.

Anh Lê Văn Thọ đưa tôi đến từng gốc trầm mà anh đã chăm bẵm mấy chục năm nay. Anh nói với tôi rằng, có phải quê anh miền núi, xa xôi, mưa thối đất, nắng cháy trời, đất cằn đá sỏi nên trời đất ban lộc cho hai thứ cây đặc sản là bưởi Phúc Trạch và dó trầm.

 Không biết có ở nơi nào trên đất nước ta, người nông dân trở thành tỷ phú nhờ dó trầm như ở Phúc Trạch không?

“Thổ nhưỡng là một phần, nhưng quan trọng nhất, chỉ có ở Phúc Trạch quê em, mới có loại sâu đục thân cây dó để từ đó, qua thời gian nhựa cây chảy ra kết lại thành trầm”.

Tôi đã theo anh Thọ đi khắp vườn trầm để nghe, nhìn, ngắm và mỗi bước đi càng lạ lẫm bao điều.

Hình như chỉ ở Phúc Trạch này mới có loại sâu đục thân này. Ôi, loại sâu đục vào ruột cây là chảy máu, mủ, phá hoại cây mà không có nó phá hoại thì không ra được thứ dược liệu kỳ diệu. Và trong rừng cây của anh Thọ không phải nơi nào cũng có loại sâu này. Những vạt trầm dưới chân đồi phổng phao, xanh tốt như mũi tên lao thẳng lên trời, lại không bằng những cây dó ở “mảnh đất vàng” nơi thoai thoải. Anh chỉ cho chúng tôi xem, những lỗ trên thân cây trầm đang chảy nhựa. Có những cây hàng chục lỗ, có lỗ sâu đang tuồn ra những bột gỗ trắng xóa rơi xuống dưới gốc. Có lỗ nhựa chảy ra vón lại thành cục, như keo, thơm nức. Có lỗ sâu hoăm hoắm, đen thui. Rồi anh chỉ vào những người đang thu hạt trầm, dí dỏm nói: “Lao động của tôi không chỉ có 4 người này đâu, mà hàng ngàn, có khi hàng vạn thành viên đang âm thầm lặng lẽ, làm việc 24/24, không lương, không bảo hiểm. Nếu không có lực lượng đặc biệt này, dó trầm Phúc Trạch đâu có “thương hiệu” nổi tiếng!” Đoạn anh Thọ lấy đục khoét vào lỗ rồi chỉ cho chúng tôi thấy những ruột trầm đen nhánh. Những cây dó trầm này được gọi là trầm tự nhiên. Trầm tự nhiên không phải do tác động của con người, mà do thời tiết khí hậu, đất đai, đặc biệt do một loài sâu đục thân tác động mà thành. Dân “ăn” trầm, nhìn vào cây trầm là biết. Trầm tự nhiên cao giá có khi gấp mười, gấp trăm trầm nhân tạo.

Trầm nhân tạo là những cây dó không có sâu đục thân, người làm vườn phải đục, tạo vết thương và bơm thuốc. Một thời gian sau, từ vết thương, những sợi thẩm đen gọi là trầm tốc. Từ trầm tốc đến trầm chỉ đợi ở thời gian. Điều kỳ lạ là thiên nhiên vốn bí ẩn. Dưới biển, cách hình thành ngọc của con trai cũng giống cách hình thành trầm của cây dó. Hạt cát xót lòng trai, chảy máu, qua thời gian thành ngọc. Cũng như dó trầm sâu đục thân, xót lòng cây, qua thời gian hóa trầm. Ôi, không có vinh quang nào không trải qua cay đắng!

Lê Văn Thọ cũng đã nếm trải những năm tháng “ngậm ngải tìm trầm”. “Ngậm ngải tìm trầm” là câu lưu truyền trong giới đi cội. Ngải là bùa ngải  phu trầm ngậm miệng khi vào rừng nhằm chống lại sơn lam chướng khí, tà ma, rắn độc tấn công. Đối với đồng bào dân tộc, ngải là miếng thuốc do thầy Mo bán. “Nhưng gần 10 năm đi cội, em không biết ngải là gì mà thay về ngậm ngải, trong hành trang đi rừng chúng em đã chuẩn bị đủ cơ số thuốc chống sốt rét, thuốc phòng rắn, rết, thuốc xoa chống vắt, muỗi tấn công”. Thọ nói.

Ôm khát vọng đổi đời, nuôi giấc mơ làm giàu, Thọ đã liều mình ba lô, khăn gói, nhằm rừng xanh thẳng tiến. Đợt đi nhiều nhất hơn tháng, đợt ít nhất cũng 15 ngày. Ban ngày, chân trèo đèo lội suối, mặt ngửa lên cây, săn lùng kỳ nam. Chân sưng vù, tứa máu. Đêm nằm trong lán dựng tạm. Đốt lửa lên thì muỗi và côn trùng như trấu bay đến. Không đốt  lửa thì lạnh. Thời tiết nắng còn đỡ, mùa mưa, ẩm ướt, vắt nghe hơi máu đo đến. Có lúc mưa rừng, nước khe  tống như ma đuổi, lại bò, trườn lên trên núi. Mưa chan ướt lán tạm, khoác áo ni lông, đánh bạc với trời. Côn trùng đinh tai nhức óc. Thảng hoặc, khuya khoắt giật mình nai tác. Nỗi sợ vô cớ sởn gai ốc.

Gần mười năm đi cội trầm mô nỏ thấy chỉ thấy ốm đau. Tuổi thanh niên cường tráng mà sốt rét xanh xao vàng vọt. Thỉnh thoảng lại nghe tin ông này, anh nọ bị trúng đạn phỉ, bác kia ở xã bên lạc đường, suýt chết, hay anh bạn lũ quét cuốn trôi. Toàn là những tin kinh hoàng, nhưng chỉ khi Thọ đối mặt với ốm đau, anh mới nản nghề đi cội.

Ở đời, không chỉ có chuyện vợ chồng mà làm ăn cũng cần có cơ duyên. Cơ duyên mà Thọ gặp chính là năm 2000, Nhà nước chủ trương giao đất, giao rừng. Lâm trường Hà Đông bàn giao một số diện tích đất rừng tại Khe Mây. Ở thời điểm đó, nông dân không mấy ai mặn mà nhận đất rừng. “Thấy đất rừng không ai nhận, em nhận 10 ha tại Khe Mây, cách sông Ngàn Sâu không xa. Ban đầu trồng keo. Nhưng sau đó, em chuyển sang trồng dó trầm”. Thọ trao đổi. Nói về nguyên nhân chọn dó trầm để trồng, Thọ không dấu: “Có lẽ, những năm đi cội dó trầm đã ám ảnh em. Thức cũng như ngủ, em đều mơ về những khúc trầm đen nhánh, thơm lừng, đã khiến em không ngần ngại quyết định triển khai trồng dó trầm ngay. Trồng đồng loạt, một lúc hàng ngàn cây. Thọ tâm sự.

Đời người cũng có những nét tương đồng với đời dó trầm. Muốn tỏa hương cho đời không thể không trải qua năm tháng gian khổ, hy sinh, cay đắng! Có lẽ vì thế mà bài học của dó trầm cũng là bài học của đời người. Soi vào dó trầm thấy hình bóng của mình trong đó, cho nên không phải ngẫu nhiên mà vợ chồng Nga đam mê, sống chết với cây dó này! Mười lăm năm, kể từ khi đặt cây dó xuống đất, vợ chồng Thọ Nga đã thu hoạch lứa đầu tiên. “Năm 2015, vợ chồng em bán cả vườn dó trầm, nhưng cũng chỉ được 700 triệu đồng. Sau đó, chúng em lại trồng tiếp”.

Mười lăm năm mà doanh thu chỉ đạt khiêm tốn như vậy không xứng đáng với mồ hôi, nước mắt  đổ xuống.  Lý do cơ bản là dó trầm chưa trở thành hàng hóa. Những người nông dân lao động trong đó có vợ chồng Thọ Nga chỉ bán dó trầm nguyên liệu. Giá cả lệ thuộc vào thương lái. Vì vậy, người lao động có khi chỉ thu được một phần rất nhỏ giá trị cây trầm mà thôi.

Bao đêm thao thức, trăn trở, vợ chồng Thọ Nga đầu tư vào sản xuất một số mặt hàng từ trầm: Hương nụ, hương vai, hương thẻ từ nguyên liệu dó trầm và đặc biệt chiết xuất thành công tinh dầu trầm… Cơ sở sản xuất ký hợp đồng với 8 lao động với mức lương từ 5,5 triệu đồng đến 12 triệu đồng/người/tháng; trong đó có 4 lao động chăm sóc vườn trầm và 4 lao động  làm trầm nụ, trầm thẻ, trầm vai và trầm hương phong thủy. Những sản phẩm ấy đã được thị trường nội địa chấp nhận. Doanh thu mỗi năm các sản phẩm trên một tỷ đồng. Đó là những dấu hiệu tích cực.

 Được biết, tại Hương Khê đã có 7 tổ hợp tác, 3 Công ty sản xuất các mặt hàng từ nguyên liệu trầm như Cơ sở Thọ Nga… Đặc biệt Hợp tác xã hương trầm Hiền Linh do ông Bùi Thức Chính làm Chủ nhiệm với sự tham gia của 7 thành viên đang đầu tư đưa ra thị trường nhiều sản phẩm chế biến từ dó trầm như: Hương que, hương vai, hương nụ, trầm cảnh, vòng trầm. “Tết năm nay, Hợp tác xã chủ động chuẩn bị  30.000 thẻ hương; 3000 hộp nụ hương; 25 cây trầm cảnh và hàng trăm vòng trầm phục vụ khách hàng gần xa. Hợp tác xã phấn đấu để sản phẩm chất lượng, mẫu mã đẹp, giá cả hợp lý phù hợp với đông đảo người dân. Hy vọng, sản phẩm của chúng tôi sẽ làm hài lòng khách, góp phần mang đến cho bà con một cái tết đầm ấm, an lạc”. Ông Chính tâm sự.

Để sản phẩm từ nguyên liệu trầm hương Hương Khê hội nhập vào thị trường, cần phải giải nhiều bài toán. Thứ nhất  đầu tư máy móc, thiết bị, nhà xưởng. Thứ 2 cần có những công trình nghiên cứu khoa học, phân tích, đánh giá các thành phần, công dụng của các sản phẩm từ trầm hương. Thứ ba các sản phẩm phải có chỉ dẫn, truy xuất được nguồn gốc, tạo được niềm tin cho khách hàng. Thứ tư: Cần sự đồng hành không chỉ các nhà khoa học (Viện nghiên cứu), mà còn của các cấp các ngành, chính quyền trong huy động nguồn lực cùng với Doanh nghiệp. Thứ năm: Cần tuyên truyền, quảng bá sản phẩm để người tiêu dùng biết lựa chọn... 

Hà Tĩnh tháng cuối Đông 2024

                                L.V.V

. . . . .
Loading the player...