QUÊ CHUNG

       Bỗng nghe tiếng nói trăm miền

Khi con bước đến làng Sen, làng Chùa

       Lối vào nhà Bác đơn sơ

Bên hàng râm bụt, bên bờ phi lao

       Bước chân bè bạn năm châu

Đứng gần nhau, xích gần nhau lối này

       Thời gian là chính hôm nay

Mà không gian cả chuỗi ngày sao nguôi

       Ba gian nhà lá, nghèo thôi

Chiếc chõng tre, Bác ra đời ở đây

       Bên khung cửi nhỏ ngày ngày

Gió còn đưa chiếc võng này, Bác ơi!

       Giọng ru xứ Nghệ “à ơi”

Nghìn câu hát cũ bồi hồi trong con

       Biết lời nào của nước non

Đã cầm tay Bác thuở còn ấu thơ

       Đồng xa lúa đã kín bờ

Con cò trắng muốt thẫn thờ bay bay…

       Tiếng ai ru cháu trưa nay

Cây cam cây mít đứng say quanh nhà

       Nước non ngàn dặm đường xa

Chúng con về chật một nhà Bác ơi!

       Một quê chung của muôn nơi

Khoảng trời của những khoảng trời khác nhau.

                               Xuân Hoài

Du khách về thăm quê Bác (Kim Liên - Nam Đàn) - Ảnh: Báo Nghệ An

Lời bình:

       Tháng 5 - Có một địa chỉ mà muôn con tim hướng về, đó là làng Sen: Quê Bác! - Nơi đã sinh ra vị lãnh tụ kính yêu. Một làng quê Việt Nam rất bình dị, thân thương, đó là “Quê chung” cho mọi người. Thường, các nhà thơ khi viết về Bác bắt đầu từ những điều giản dị, gần gũi đời thường để nói về cái lớn lao huyền thoại như: Đôi dép Bác Hồ, Tấm áo ka ki…

       Nhà thơ Xuân Hoài - người con Xứ Nghệ viết về quê Bác cũng là viết về quê mình. Cái duyên thơ bắt đầu từ sự mộc mạc ân tình mà lắng sâu da diết. Ông phát hiện ra một tứ thơ hay “Quê chung” bắt đầu từ những gì thân quí, thân thuộc từ khu vườn làng quê Bác. Ở đó có: “Ba gian nhà lá nghèo thôi - Chiếc chõng tre Bác ra đời từ đây”. Điệu thơ lục bát như một lời tâm tình, một “hướng dẫn viên tâm hồn” dẫn dắt chúng ta: “Lối vào nhà Bác đơn sơ - Bên hàng râm bụt, bên bờ phi lao”. Nhịp thơ thong thả, cân xứng, mềm mại như ca dao tạo ra sự cân đối mực thước, kính cẩn trong tâm thức mọi người: “Bước chân bè bạn năm châu - Đứng gần nhau, xích gần nhau lối này”. Chữ “xích” vốn là từ địa phương được dùng trong văn cảnh này thật hợp lý, chân thành để nói về một động thái vừa ấm áp tình người, vừa chung nhau một tình cảm lớn lao quy tụ thành một khối “kết đoàn” như lời bài hát Bác thường bắt nhịp. Bác chính là hạt nhân có sức hút với một từ trường từ vẻ đẹp bình dị thường ngày đến những tư tưởng nhân văn vượt ra ngoài bờ cõi.

       Về thăm nhà Bác còn đó: “Bên khung cửi nhỏ ngày ngày - Gió còn đưa chiếc võng này, Bác ơi!”. Ta cứ ngỡ hình bóng tuổi thơ của Bác vẫn còn đâu đây. Chính tình cảm quê hương xứ sở từ những câu ru “à ơi” của một “Quê chung” này đã nuôi lớn tâm hồn của một con người vĩ đại từ: “Đồng xa lúa đã kín bờ - Con cò trắng muốt thẫn thờ bay bay”. Chính sự định vị bắt đầu từ ngôi nhà đơn sơ của Bác để nhìn rộng ra với năm châu bốn bể, với sự trải rộng của không gian và cụ thể của thời gian đã tạo ra sự cộng hưởng trong cảm xúc chung, tình cảm lớn về một vĩ nhân. Câu thơ bâng khuâng, dìu dặt: “Biết lời nào của nước non - Đã cầm tay Bác thuở còn ấu thơ” đã se thắt nghẹn lòng lắng lại bước chân khi hồi tưởng về quá khứ. Quê Bác - Quê chung không những là nơi sinh ra Người mà là cái nôi văn hóa nuôi dưỡng tâm hồn, nhân cách trí tuệ của Người.

Có một hình ảnh đột biến bất ngờ tạo cho tứ thơ bay xa hơn, nâng bổng hơn và da diết tình cảm hơn khi nhà thơ thật tinh tế nhận ra: “Tiếng ai ru cháu trưa nay - Cây cam, cây mít đứng say quanh nhà”. Đây là một trong những cặp lục bát hay nhất của bài thơ vượt ra ngoài giới hạn của tình cảm. Một sự quấn quít, giao  cảm giữa thiên nhiên và con người, giữa quê Bác và nước non, thế giới, giữa tiếp nối thế hệ. Và “Nước non ngàn dặm đường xa - Chúng con về chật một nhà Bác ơi!”. Nếu như chữ “xích” là sự dịch chuyển chậm thì “chật” là một vòng tay thân thiết gắn kết với nhau hướng về một cội nguồn - một con người, và cao hơn là một lý tưởng. “Quê chung” được chắp cánh bay lên cũng bắt đầu từ một điều bình dị, ân tình như thế. Hình ảnh của Bác Hồ “Muôn vàn tình thương yêu trùm lên khắp quê hương” (Việt Phương) đã vượt ra ngoài biên giới đến với nhân loại bắt đầu từ: “Một quê chung của muôn nơi - Khoảng trời của những khoảng trời khác nhau”.

N.N.P