NGUYỄN KHẮC THUẦN

NGƯỜI CẬN VỆ CỦA HAI ÔNG HOÀNG

      Gia tộc họ Hoàng ở làng Yên Hồ huyện La Sơn (nay là xã Yên Hồ huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh) là một gia tộc nhiều đời có nhiều danh sỹ trí thức uyên thâm đậu đạt, thành danh. Đầu thế kỷ 20, cụ Tú tài Hoàng Xuân Ức sinh được 5 người con trai đều là những bậc thông tuệ, học rộng, tài cao, chí lớn có nhiều đóng góp cho đất nước. Con trai cả là giáo sư Hoàng Xuân Hãn (1908 - 1996) là một nhà Sử học, nhà nghiên cứu văn hóa, giáo dục nổi tiếng đương đại. Ông còn là một kỹ sư, một nhà toán học, người soạn thảo và ban hành chương trình trung học phổ thông Việt Nam đầu tiên, khi ông đảm trách cương vị Bộ trưởng Bộ giáo dục (17/4/1945-30/8/1945) trong Chính phủ của Trần Trọng Kim. Người con thứ 2 là Dược sỹ cấp cao Hoàng Xuân Hà nguyên là Giám đốc quân dược Liên khu 3 trong kháng chiến chống Pháp, Vụ trưởng Vụ dược chính Bộ y tế (1955 - 1964). Người con thứ ba là Hoàng Xuân Mãn người con thứ tư là Hoàng Xuân Nhị - những nhà nghiên cứu khoa học với nhiều công trình nỗi tiếng trên nhiều lĩnh vực. ⁽¹⁾

Bài viết này xin giới thiệu về Hoàng Xuân Bình người con trai thứ 5 của Cụ Tú Ức. Hoàng Xuân Bình sinh ngày 20/8/1920 tại làng Yên Hồ. từ tấm bé anh đã là đứa con được cụ Tú Ức tự hào là thông minh nhất nhà. Năm 1945, đang là sinh viên năm thứ 3 trường Dược Đông Dương (ở Huế) anh được giác ngộ cách mạng và tham gia phong trào “Thanh niên tiền tuyến” của Phan Anh. Và cũng vì thế mà Bộ trưởng Bộ quốc phòng Phan Anh đã sớm nhận ra những tố chất đặc biệt trong con người Hoàng Xuân Bình và tin tưởng giao nhiệm vụ cho Hoàng Xuân Bình làm Đội trưởng đội bảo vệ của Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa trong lễ trao kiếm ấn của Hoàng đế Bảo Đại tại Hoàng Cung Huế (16h ngày 29/8/1945). Đó cũng là cơ duyên để cựu Hoàng đế Bảo Đại có thiện cảm và quý trọng người sĩ quan của chế độ mới đẹp trai, thông thạo tiếng Pháp, lịch lãm nên khi trên đường từ Huế ra Hà Nội gặp Bác Hồ, cựu Hoàng đế Bảo Đại đã đề nghị chọn Hoàng Xuân Bình làm vệ sỹ (tiếp cận) và sỹ quan liên lạc. Trong Hồi ký của Nam Phương Hoàng hậu (vợ Bảo Đại), bà kể lại: Ra Hà Nội, gặp Bác Hồ, trong thư gửi về cho vợ, Bảo Đại hết lời ca ngợi sự thân thiện, đúng mực, tinh tế trong ứng xử, linh hoạt trong xử lý công việc, trí tuệ thâm hậu của Hoàng Xuân Bình.⁽²⁾

Tháng 11/1945, Hoàng Xuân Bình nhận nhiệm vụ đặc biệt của Bộ Quốc phòng, mang 2 triệu đồng tiền Đông Dương sang Thà Khẹt (Lào) để cùng đồng chí Dương Cự Tẩm chính trị viên liên quân Việt - Lào tại Thà Khẹt bí mật sang Thái Lan móc nối với Việt Kiều yêu nước mua vũ khí chuyển về Tổ quốc kháng chiến. Trong Hồi ký của mình, Trung tướng Dương Cụ Tẩm đã giành những lời tốt đẹp để ngợi khen trí thông minh, lòng quả cảm, sức thuyết phục kiều bào của chàng trai trẻ Hoàng Xuân Bình để chuyến đi thành công mang về gần 4 tấn súng đạn cho kháng chiến.⁽³⁾

Về nước, Hoàng Xuân Bình lại được cử vào Huế cùng Lê Thiệu Huy (con trai cụ Lê Thước) làm vệ sỹ giúp Hoàng thân Xu va nu vông trở về Lào lãnh đạo kháng chiến. Đầu năm 1946, mặt trận Thà Khẹc bị vỡ, Tham mưu trưởng liên quân Lào –Việt, Lê Thiệu Huy và Hoàng Xuân Bình đưa Hoàng thân Xu va nu vông lên đò ngang vượt sông Mê Kông sang đất Thái. Lính Pháp đuổi theo, nhã đạn như vãi trấu vào con đò nhỏ. Trong hoàn cảnh đó, Lê Thiệu Huy đã lấy thân mình chắn đạn cho Hoàng thân và anh đã anh dũng hi sinh. Gần 40 năm sau Hoàng Xuân Bình đã cùng gia quyến của Lê Thiệu Huy trở lại bến đò này để đưa hài cốt của Lê Thiệu Huy về mai táng ở nghĩa trang liệt sĩ Đại Nài (Hà Tĩnh) và làm hồ sơ để hai nước Việt Nam và CHDCND Lào truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho Lê Thiệu Huy. Gặp lại anh, gia đình Hoàng thân ngõ ý muốn anh viết lại chuyện này để gia đình đề nghị hai Chính phủ Việt - Lào tuyên dương công trạng. Anh đã khéo léo từ chối lòng tốt của gia đình Hoàng thân.

Sau chuyến đi mua vũ khí, Hoàng Xuân Bình được Đại tướng Võ Nguyên Giáp giao nhiệm vụ tiếp tục sang Thái Lan vận động thanh niên Việt Kiều tòng quân, xây dựng đơn vị Bộ đội Hải Ngoại số 3 mang tên Quang Trung trở về Nam Bộ. Đầu năm 1947, đơn vị bộ đội Hải Ngoại Quang Trung III của Hoàng Xuân Bình hành quân về tham gia chiến đấu cùng đồng bào Nam Bộ. Ngày 5/6/1947, đơn vị của ông bị phục kích khi vượt quốc lộ gần thị xã Phụng Hiệp và ông đã bị bắt giam tại khám Cần Thơ. Trong Hồi ký “Tên phiến loạn” của tướng Leon Lallon nguyên đại úy Trưởng phòng nhì tại Cần Thơ có một chương khá ấn tượng kể về Hoàng Xuân Bình trong thời gian bị lưu đày. Hoàng Xuân Bình được Fallon mô tả: “thông minh, dễ cảm tình”, “người tù ấy dễ làm người ta khâm phục vì lòng tin và quyết tâm”. Fallon kể rằng: khi bị đưa lên để hỏi cung, Hoàng Xuân Bình rất điềm tĩnh nói bằng tiếng Pháp rành rọt, âm sắc đẹp: “Ông là một quân nhân, ông biết rằng quân đội Pháp hay quân đội nước nào cũng có kỷ luật rất chặt chẽ. Đó là khi bị bắt làm tù binh thì những gì anh được nói, những gì anh không được nói đã được quy định chặt chẽ, giáo dục kỹ lưỡng. Vì vậy xin ông đừng tốn thời gian với tôi”. Câu nói của Hoàng Xuân Bình đã gây được cảm tình với đại úy Fallon và thay cho các câu hỏi về các bí mật quân sự Việt Minh, hai bên đi vào trao đổi những vấn đề về văn hóa Pháp, văn hóa Việt và chuyện phiếm⁽⁴⁾. Ngày 25/5/1948, Tòa án binh Sài Gòn của thực dân Pháp mở phiên tòa xét xử Hoàng Xuân Bình và ông bị gán cho tội “phản quốc”, khung hình phạt này ít nhất 15 năm khổ sai hoặc tử hình. Tại phiên tòa Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đã bào chữa cho ông với lập luận cứng rắn: “Luật pháp của nước Pháp chỉ có thể truy tố một người vì tội phản quốc nếu người đó là người dân Pháp hay mang quốc tịch Pháp. Trong lúc đó, thân chủ tôi là công dân nước Việt Nam dân chủ cộng hòa mới thành lập ngày 2/9/1945”. Báo “Dân Thanh” ngày 26/5/1947 đăng bài tường thuật chi tiết vụ án Hoàng Xuân Bình và ca ngợi câu nói nổi tiếng của Hoàng Xuân Bình: “Nếu đặt vào hoàn cảnh nước nhà bị nô lệ và khổ sở như chúng tôi, mấy ông có đấu tranh không?”. Không đủ yếu tố pháp lý tòa buộc phải đổi tội danh và tuyên phạt ông 3 năm tù giam.

Sau khi ra tù, gia đình kiến trúc sư Hoàng Tấn Phát đã bảo lãnh và đón Hoàng Xuân Bình. Ông được tổ chức đón lên chiến khu bố trí công tác ở Nha giáo dục Nam Bộ. Năm 1954, Hoàng Xuân Bình tập kết ra Bắc và làm công tác ở Nhà xuất bản ngoại văn, Đài tiếng nói Việt Nam. Nhờ về công tác tại Đài tiếng nói Việt Nam Hoàng Xuân Bình lại có cơ duyên với một sự kiện chính trị có một không hai. Trong hồi ký của mình Đại sứ Nguyễn Tuấn Anh nguyên Thứ trưởng Bộ ngoại giao, người có nhiều năm công tác với Hoàng Xuân Bình ở Nha giáo dục Nam Bộ đã viết: “Hoàng Xuân Bình là người có những cơ duyên đặc biệt. Không chỉ là người cận vệ của hai ông Hoàng mà ông là chứng nhân của hai thời khắc chuyển giao lịch sử đặc biệt. Đó là lễ trao kiếm ấn của Bảo Đại và thu thanh buổi lễ tướng Trần Văn Trà đọc quyết định trả lại quyền công dân cho các thành viên chính quyền Sài Gòn cũ tại Dinh Độc lập ngày 2/5/1975”⁽⁵⁾.

Cuộc đời của Hoàng Xuân Bình có những cơ duyên kỳ thú. Chuyện ông và kẻ thù của ông Đại úy Fallon là một cơ duyên. Chị Hoàng Thị Phương Liên công tác tại hãng truyền hình TFS Đài truyền hình thành phố Hồ Chí Minh con gái Hoàng Xuân Bình, trong bộ phim “Cha tôi Hoàng Xuân Bình” đã kể lại: Năm 1991, chị sang tu nghiệp ở Pháp, khi đến Pari chị liên lạc với ông Fallon và được ông đích thân lái xe ra tận sân bay đón. Tướng Fallon trân trọng giới thiệu chị với mọi người: “Đây là con gái vị tù binh mà tôi đã viết thành sách – và mọi người cũng đoán được tôi và người tù binh này đã có cơ duyên như thế nào để hôm nay ông ấy lại nhờ con gái sang thăm tôi”. Ông tự lái xe đưa chị đi thăm quê ông Vecdun cách Pari hàng trăm km. Ngày tiễn chị về nước, tướng Fallon đã gửi chị tấm ảnh chân dung Hoàng Xuân Bình mà cha chị đã tặng ông từ năm 1949. Phía sau bức ảnh có dòng chữ: “Gửi tặng đối thủ của tôi, đồng thời cũng là người bạn của tôi - Đại úy Fallon”. Tấm ảnh này ông luôn mang bên mình từ đó đến nay và đã in trên tạp chí quân sự Pháp trong trích đoạn Hồi ký “Tên phiến loạn”.

Năm 1993, trong chuyến sang Pháp thăm anh trai Hoàng Xuân Hãn, Hoàng Xuân Bình mới gặp lại Fallon. Ngay trong căn hộ nhỏ của mình, tướng Fallon tự tay nấu cơm thiết đãi Hoàng Xuân Bình, trò chuyện và cùng nhau, đi chơi thăm thú danh lam, thắng cảnh ở Pháp như hai người tri kỷ.

Ngày Hoàng Xuân Bình trở lại Việt Nam, Fallon tiễn ông ra tận sân bay và tặng lại Hoàng Xuân Bình một kỷ vật vô giá. Đó là cuốn nhật ký của Hoàng Xuân Bình ghi chép tại Đại hội sinh viên Việt Nam tại Nam Bộ ngày 25/5/1947. Thì ra đọc cuốn nhật ký này, Fallon đã hết sức khâm phục quý trọng người ghi nó vì thế mà ông không báo cáo cấp trên về những hành tung kháng chiến của Hoàng Xuân Bình. Nhờ hành động này của Fallon mà nhiều địa chỉ, bút tích của nhiều cán bộ lãnh đạo ở Nam Bộ như Cao Triều Phát, Luật sư Phạm Ngọc Thuần, Kha Vạn Cầu, Hà Huy Giáp, Hồ Văn Huệ, Phạm Văn Sô, Phạm Thiều, Trương Ngọc Quới, Tôn Thất Trân, Vương Văn Lễ, Trương Công Nhơn… không bị kẻ thù truy tìm.

Năm 2000, ông Hoàng Xuân Bình qua đời, thọ 80 tuổi, khép lại một cuộc đời thầm lặng cống hiến, hy sinh cho Tổ quốc. Xin mượn lời Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong thư chia buồn với gia quyến Hoàng Xuân Bình để khép lại bài viết này: “… Hoàng Xuân Bình người cựu chiến binh thông minh, quả cảm đã hoàn thành nhiều nhiệm vụ đặc biệt trong những hoàn cảnh đặc biệt…”.

                                                                                                          N.K.T
________________

Tài liệu tham khảo:

1. Từ điển Wikipedia tiếng Việt – Hoàng Xuân Hãn

2. Nam Phương Hoàng hậu – Hồi ký NXB HCM năm 1998-tr76

3. Đường kháng chiến. Hồi ký. Trung tướng Dương Cự Tẩm. NXB QĐND. Tr44

4. Tên Phiến loạn. Thiếu tướng Leon Fallon NXB - HCM 2003 - Tr96

5. Phim “Hoàng Xuân Bình cha tôi” Đài truyền hình TP HCM sản xuất, phát sóng năm 2004.

Ông Hoàng Xuân Bình chụp ảnh lưu niệm với Đại tướng Võ Nguyên Giáp (ảnh tư liệu)