CÁ CHẠCH ĐỒNG KHO NGHỆ

   (Tản văn của Nguyễn Thanh Vũ)

    Nhớ lúc còn thơ dại, những ngày nghỉ hè, tôi thường cùng lũ bạn mang thau, xô, oi ra đồng bắt cá. Vào mùa hè, buổi trưa trời nắng oi bức, trên các vũng sình, trũng nước khô hạn ngoài đồng xa tít tắp lộ lên những thớ đất thịt nứt thành từng mảng với nhiều hình thù khác nhau. Tuy vậy đất vẫn còn mềm, ẩm ướt ở lớp bên dưới. Đó là lý do các loài cá có thể tồn tại chờ những cơn mưa xuống. Trong đó có cá chạch đồng (chạch bùn). Cứ nhìn thấy những lỗ tròn nhỏ bằng chiếc đũa (gọi là lỗ chạch) nhẵn thín hiện diện trên những lung đất ấy đích thị là nơi cư ngụ của loài cá da trơn này. Không chần chừ, cả bọn tranh nhau để bắt cho bằng được.

    Bắt cá chạch không đơn giản như những loài cá khác vì chúng da trơn, không vải, mình dẹp, đầu nhỏ xíu xiu. Khi xác định được nơi cư ngụ của chúng, phải nhẹ nhàng đưa tay ấn xuống quanh lỗ tròn để hốt tảng bùn ấy lên (như bắt lươn). Khi thấy chúng lẫn trong bùn thì bụm tay hốt nhanh cho vào thau rồi lừa bùn ra ngoài. Nếu không thấy cá, phải truy tìm dấu vết vì chúng chỉ quẩn quanh đâu đây (bởi chúng trườn rất nhanh). Khi trực diện với cá chạch, phải dùng tay kẹp chặt giữa mình cá thì chúng mới chịu khuất phục.  Cũng có những trũng đất khô, phải dùng cuốc mới đào sâu lớp bên dưới lỗ chạch. Ngày đó cá chạch đồng nhiều lắm, nên đôi khi chỉ mất một giờ dang nắng đã có nửa xô cá, con nào cũng to bằng ngón chân cái. Chúng tôi hí hửng để chiến lợi phẩm trên đê rồi nhảy ùm xuống kênh tắm sạch bùn trước khi ra về. 

    Cá chạch đồng thịt dai, ngọt nên chế biến món ăn nào cũng ngon miệng. Thường thì mẹ đem kho nghệ vì món ăn có thể dùng được vài ngày, nghệ lại tốt cho đường tiêu hóa. Cá chạch sơ chế rất nhanh, không cần đánh vảy (vì chúng không có vảy). Chỉ việc cho một nắm muối hột vào thau cá xóc nhiều lần cho ra sạch nhớt thì cắt mõm, đuôi, rửa sạch là xong. Đem cá ướp với gia vị tùy thích và ít bột nghệ chừng 30 phút. Không nên để nhiều nghệ, mùi sẽ hăng, vị sẽ đắng hậu. Bắc chảo cá lên bếp củi kho cho đến khi sôi, cá săn thịt thì cho tí nước lọc vào, để lửa liu riu đến khi cá chín mềm thì tắt bếp. Lúc này đây, mùi nghệ và gia vị phảng phất hương thơm đến lạ kỳ, kích thích khướu giác tột độ. Thịt cá chạch đồng thơm dai, ngọt, béo, xương chỉ là sụn mềm nên nhai từ từ rất ngon. Thêm nữa là vị nghệ nguyên chất rất đậm đà, thấm vào cá làm tăng thêm phần hấp dẫn. Món này có thể dùng với cơm, bún, ăn kèm với rau sống hoặc với tô canh rau tập tàng tuyệt không thể tả. Trong buổi chiều tà, giữa chốn làng quê yên ả, ba từ ngoài đồng làm về vội rửa tay rồi cùng gia đình dùng bữa. Cảm giác sum họp ấy thật ấm cúng vô cùng…

    Giờ có nhiều loại cá chạch nhập vào Việt Nam nhưng nói về ngon, bổ thì không thể nào bằng cá chạch đồng. Bởi hương vị của nó tự nhiên, đậm chất làng quê và hơn hết luôn gắn liền với ký ức của những người con ly hương.

                                                                NGUYỄN THANH VŨ (Tp HCM)