PHẠM VÂN ANH

NHỮNG NGƯỜI GIỮ LỬA

              Ghi chép

Khi dịch bệnh bùng phát trên diện rộng, lan nhanh từ Bắc Ninh, Bắc Giang rồi Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Vũng Tàu, Long An, Đồng Nai… cùng với sự ra quân của cả hệ thống chính trị cùng các ban ngành, đoàn thể tham gia truy vết, khoanh vùng, dập dịch, thiết lập khu cách ly, giữ ổn định khu phong tỏa… thì những bếp ăn 0 đồng cũng bắt đầu đỏ lửa. Và từ nông thôn đến thành phố, có biết bao căn bếp nhỏ khác cũng nức thơm mùi muối vừng, mắm tép, bánh chưng… và rộn ràng tiếng trò chuyện bày nhau làm đồ ăn khô gửi vào tặng bà con vùng dịch.

Đã gần 3 tháng, những mẹ, những chị em tình nguyện viên của Câu lạc bộ Hạt gạo nhân ái, tỉnh Bình Phước tình nguyện gác lại việc nhà tham gia phục vụ nấu ăn, cung cấp phần cơm hàng hàng cho cán bộ, chiến sĩ trực chốt kiểm dịch và người dân trong khu cách ly, khu phong tỏa trên địa bàn các huyện Lộc Ninh, Bù Đốp. Có những người cả trăm ngày bám bếp chưa từng vắng mặt, luôn chân luôn tay nhặt rau, cắt thịt, nhóm bếp, canh lửa, nêm nếm gia vị cho các món ăn rồi đến chia khẩu phần ăn… không nề hà vất vả. Rồi chưa kịp nghỉ mệt, chính họ lại vừa vận chuyển đưa thức ăn còn nóng đến các chốt và khu phong tỏa để kịp thời làm ấm lòng người. Trước đó, cũng chính những người phụ nữ Bình Phước đôn hậu ấy cũng đã thức thâu đêm gói bánh, rang gạo lứt, chiên đậu phộng tỏi ớt cùng nhiều nhu yếu phẩm khác nhờ tôi kết nối gửi đến đồng bào vùng dịch Bắc Giang. Và những ngày này, dù Bình Phước cũng đang rất khó khăn, song tấm lòng của họ đã lay động đến bao người. Để những nguồn nhu yếu phẩm 0 đồng được lên danh sách định lượng tính bằng tấn muối, tấn thịt heo, tạ cà pháo, bịch đậu phộng, hũ nhựa, xe lam chanh tươi… nhưng chan chứa tình đồng loại đã đến với bếp của Hạt gạo nhân ái. Qua tay những má Bảy Tuyết, các chị Thanh Hằng (trưởng nhóm), Thu Phương, Nguyễn Giang, Nguyễn Mến, anh chị Hương Tiên… đã thành những món ăn ngon gửi về Bình Dương, Sài Gòn, đến với những khu trọ của công nhân nghèo.

 Tại Thừa Thiên Huế, cứ vào cuối tuần, nhiều đoàn viên công đoàn, cán bộ, công chức địa phương cùng xắn tay vào bếp để cho “xuất xưởng” mỗi tuần hàng ngàn hộp thịt kho, ruốc sả, cá nục rim mắm mặn, dăm bông… được đóng gói cẩn thận, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm để gửi miền Nam. Người có điều kiện thì góp của, người chưa dư giả thì góp công… cái tình người xứ Huế thật thân thương đến lạ. Lòng dân rộng mở, tình người chân thành chính là điểm tựa để  lãnh đạo thành phố Huế phát động nhân dân thuộc 36 phường, xã làm các thực phẩm khô gửi vào Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hồ Chí Minh tặng bà con nghèo. Còn bạn tôi, nhà văn Hồ Đăng Thanh Ngọc, Chủ tịch Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật tỉnh Thừa Thiên - Huế cũng cho biết là ngay khi dịch có chuyển biến phức tạp, Hội đã chính thức phát động quyên góp để thực hiện chương trình “Gửi thương yêu vào Sài Gòn”. 

Dưới cái nắng hè oi ả miền Trung, trong những căn phòng trọ của công nhân tại thôn Hạ Lang, xã Quảng Phú, H.Quảng Điền hay nhà văn hóa khu dân cư phường Tứ Hạ, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế, các bà, các chị mỗi người mỗi công đoạn đang làm từng lọ ruốc sả để kịp tập kết gửi vào Nam. Bếp ga công nghiệp, bếp than, bếp điện… tất cả được trưng dụng để nấu đồ ăn. Xe hàng gửi miền Nam vừa chuyển bánh, các mẹ, các chị em lại bận rộn với những “đơn hàng” mới có số lượng ít hơn, nhưng không kém phần quan trọng là giúp cho những hộ gia đình công nhân nghèo vừa chạy dịch từ các tỉnh phía Nam về quê nương náu. “Mọi người trong nhóm quyết định ưu tiên những món ăn dễ vận chuyển, ngon và dùng được lâu, thì ruốc sả là món ăn đáp ứng được những tiêu chí đó. Mỗi thẩu ruốc như là hương vị quê hương gửi vào cho bà con Huế xa quê, hay cũng là tặng vị đậm đà của ruốc Huế, tấm lòng của người dân Huế gửi đến bà con ở TP.HCM trong những ngày giãn cách. Còn cá nục rim mặn thì cũng để được lâu, và ăn với cháo trắng cũng rất ngon, giúp người mệt mỏi, người có bệnh dễ ăn hơn những món ăn liền như mỳ, bánh canh”, bà Nguyễn Thị Lãnh, 62 tuổi, hội viên phụ nữ phường Tứ Hạ vừa nhanh tay đảo ruốc vừa nói. Trao đổi với tôi giữa lúc bận rộn chuẩn bị cho “Phiên chợ Công đoàn” do Liên đoàn lao động Thành phố Huế tổ chức, chị Ngô Thu Hương, một cán bộ của Liên đoàn cho biết, những phiên chợ này cung cấp hàng vạn suất ăn miễn phí và một số mặt hàng nhu yếu phẩm cho những đoàn viên và người lao động đang là nhân viên cấp dưỡng, nhân viên bảo vệ tại các trường mầm non trên địa bàn thành phố Huế phải nghỉ việc do ảnh hưởng dịch Covid-19. Chị cũng khoe “chiến tích” trong mấy ngày nghỉ lễ của gia đình chị là đã làm được hàng chục hũ mắm ruốc siêu cay, siêu thơm để tiếp tục gửi miền Nam.

Thực đơn trong mâm cơm của đồng bào miền Nam đang trong vùng dịch mùa thu này sẽ có thêm nhiều món ăn thật lạ đến từ Hội Nông dân tỉnh Hà Tĩnh. Tôi đã rưng rưng khi chứng kiến những người phụ nữ miền biển Nghi Xuân nhanh tay đảo cá cơm, lạc khô, thái nhỏ lá chanh, quậy đường trên những chiếc chảo gang nóng bỏng, cho ra một món ăn ngay cả tôi dẫu đã thông thuộc biên cương, biển đảo cũng “xoắn lưỡi” trước độ ngon của món cá cơm đậu phộng.

Lên biên giới Hương Khê, Hương Sơn Hà Tĩnh,  nông dân các xã, mà chủ công là các bà, các chị em góp phần với món nhút mít trứ danh cùng măng ớt muối. Mỗi hộp nhút, hộp măng do có tính đặc trưng vùng miền đều được dán nhãn mác in đầy đủ hướng dẫn sử dụng, ngày sản xuất và hạn sử dụng rất chuyên nghiệp. Hội viên nông dân Thị xã Hồng Lĩnh cũng không kém tay nghề với gần 1000 hộp lạc rim mặn ngọt và sung muối ủng hộ đồng bào miền Nam. Bếp thiện nguyện của nông dân, phụ nữ các huyện Cẩm Xuyên, Kỷ Anh cùng ngày ngày rộn ràng nấu các suất cơm ủng hộ khu cách ly tập trung trên địa bàn. Nỗ lực tình nguyện với tinh thần phụ nữ “3 đảm đang” được chị em phụ nữ Hà Tĩnh phát huy cao nhất ở thời điểm này. Ngay khi các chốt biên phòng tăng quân số để ngăn dịch xâm nhập từ biên cương, hội phụ nữ các địa bàn biên giới huyện Hương Sơn, Hương Khê đã phát huy vai trò hậu phương với các hoạt động đến thăm hỏi, tặng quà các cán bộ, chiến sỹ Đồn Biên phòng Sơn Hồng, Đồn Biên phòng Bản Giàng. “Ngoài những sản phẩm “cây nhà lá vườn” được gom trong vườn, ngoài ruộng, nhiều chi hội còn tổ chức muối cà, nhút mít để làm quà cho “tiền tuyến”. Chị em chở đến tận chốt phòng dịch trong nhiều đợt để hỗ trợ, động viên các cán bộ, chiến sỹ”, bà Võ Thị Hương - Chủ tịch Hội LHPN huyện Hương Sơn cho biết. Và thương quá là thương khi chứng kiến hình ảnh cụ bà Nguyễn Thị Lan, 90 tuổi ở xã Ân Phú, huyện Vũ Quang, lưng còng, áo sờn chỉ khện nệ đem tới hai bao lạc để ủng hộ. Cụ kể, hai cụ nghe loa truyền thanh xã vận động bà con đóng góp nông sản ủng hộ đồng bào miền Nam chống dịch Covid-19, cụ ông Lê Doãn Bình, 94 tuổi nói với cụ bà: “Nhà ta có mấy bao lạc. Bà chọn loại ngon nhất đem đi giúp người ta.”. Thuận vợ thuận chồng, cụ bà chọn được 5 kg lạc hạt chắc mẩy từ thùng lạc hai cụ thu hoạch được trên ruộng nhà mình và 1 phần do cụ đi mót ở đồng làng. Cụ Lan bảo, đi mót không phải vì đói, mà vì lúa khoai là lộc trời ban, cần phải quý trọng, bỏ phí là có tội. Các cụ xưa dạy được mùa chớ phụ ngô khoai - triết lý của cặp “bách niên giai lão” này đơn giản mà thấm thía như vậy đấy. Giờ đây những hạt lạc được mót nhặt, phơi khô bằng công sức của cặp vợ chồng già đã đến được với gia đình nào đó đang thiếu đói ở miền Nam. “Lãnh đạo xã xin phép không nhận quà của vợ chồng tôi. Nhưng tôi bảo, cho tôi góp một ít. Những lúc mình hoạn nạn đồng bào miền Nam giúp mình nhiều, nay bà con khó khăn mình phải có bổn phận chia sẻ. Đó là cái nghĩa đồng bào, các chú, các o không được từ chối…” - cụ Lan kể.

Nghĩa tình vùng biên Quảng Trị cũng mặn mòi không kém khi chị em người Pa Cô - Vân Kiều tuy không giỏi nấu ăn cũng hăm hở làm bỏng từ những trái bắp cao sản trên đồi đất đỏ. Bếp lửa rừng hừng hực được đốt lên bởi những canh củi khô lượm ngoài rẫy, trên nương. Trẻ già trong bản ai cũng cố gắng góp thêm chút gì để gửi đồng bào trong đó. Ở xã Tân Long, huyện Hướng Hóa, bà Nguyễn Thị Hạt, 52 tuổi, trú tại thôn Long Thành sau khi nhìn tới nhìn lui gia sản của mình đã vào chuồng bắt luôn con heo năng ngót 1 tạ ba để chở đến khu tiếp nhận của xã. Bà Hạt phấn khởi chia sẻ: “Lúc đầu tôi cứ lo xã từ chối, ngờ đâu các cô chú vui vẻ tiếp nhận. Sau đó, xã cho môt thịt heo rồi huy động chị em phụ nữ, đoàn viên làm món ruốc sả, đóng hộp sạch sẽ để gửi cùng các nhu yếu phẩm khác”. Xuống biển Hải Lăng, mùa dịch không những không buồn mà xóm dưới làng trên rộn vui bởi những tiếng í ới của phụ nữ 16 xã khẩn trương gầy lửa làm đồ ăn gửi tặng vùng phong tỏa. Muối biển Hải Lăng mặn mà ngọt hậu, ruốc biển Cửa Việt thơm đậm mà hao cơm, tôm khô từ tay chài của người chồng về bến nhanh chóng được bóc vỏ, sao khô rồi đóng gói cẩn thận… Các bà, các mẹ tạm xếp lại nhưng buổi chợ ban mai, chị em ra đồng sớm hơn vài giờ, chị em làm sản xuất, kinh doanh cũng tém lại chút chút… để dồn sức làm những món ăn dân dã. Hải Chánh đua làm ruốc tôm với Hải Ba, Hải Thượng; Hải Lâm góp sức chuyển tôm cá về bếp nấu cùng Hải Khê, Hải Quy, thị trấn Diên Sanh xung phong nhận làm món này thì phụ nữ Hải Trường, Hải An, Hải Thành, Hải Vĩnh sẽ làm món khác. Mặn nhạt có khác nhau, cay của tiêu với cay của ớt, tôm nhỏ to chia đều mỗi bịch chứ không phân loại 1, loại 2… chị em Hải Lăng ánh ỏi tựa như đang dự Hội thi tay nghề nấu ăn toàn huyện. Vui đáo để!

Những người phụ nữ mang trái tim Việt Nam của tôi. Những người giữ lửa để vùi sắn, nướng khoai nuôi bộ đội trong chiến tranh, những người thức hàng đêm gói bánh, luộc trứng, làm giò chả, giã vừng, nắm cơm kịp thời cứu đói nhân dân vùng lũ và hôm nay đãng miệt mài sáng tạo danh mục thức ăn với hàng trăm loại “chỉ có ở Việt Nam” để đồng lòng chống dịch.

                                                                                                  P.V.A