Biển đảo luôn là một đề tài vô tận cho văn nghệ sĩ sáng tạo, là đề tài mà gần như bất kỳ một bộ môn nghệ thuật nào, một người “cầm bút”, “cầm máy” nào cũng hướng tới. Tham luận này xin được trình bày khái quát về một số hoạt động của Nhiếp ảnh Việt Nam nói chung, Nhiếp ảnh Hà Tĩnh nói riêng với đề tài biển đảo cùng một vài kiến nghị đề xuất.

1. Biển đảo Việt Nam qua ống kính của các nhà nhiếp ảnh

Trong thời gian qua, liên tiếp các cuộc thi, triển lãm ảnh chủ đề biển, đảo được tổ chức tại Hà Nội và nhiều địa phương trong cả nước. Các tác phẩm tham dự đã góp phần tuyên truyền, quảng bá về vai trò, tiềm năng, vẻ đẹp của biển đảo Việt Nam, đồng thời nâng cao tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức trách nhiệm của mỗi công dân trong sự nghiệp phát triển, bảo vệ chủ quyền Tổ quốc. Xin được điểm qua một số tác phẩm và hoạt động tiêu biểu trong thời gian gần đây, bắt đầu từ bộ ảnh (gồm 8 ảnh) có tiêu đề “Độc đáo bờ biển Việt Nam” của Nguyễn Minh Tân. Bằng lợi thế từ góc nhìn Flycam, tác giả đã biết khai thác một cách tinh tế từ hình thù đặc trưng của mối khu vực đến bố cục, góc độ cả những thời điểm thuận lợi về ánh sáng đã phản ánh rõ nét vẻ đẹp trù phú, hùng vĩ hiếm có của biển Việt Nam. Và “Độc đáo bờ biển Việt Nam” xứng đáng đoạt được Huy chương Vàng triển lãm Ảnh nghệ thuật Việt Nam năm 2016. Sau đó không lâu, đến tháng 8 năm 2017, Hội Nhiếp ảnh Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức cuộc thi ảnh nghệ thuật “Việt Nam nhìn từ trên cao”đã có 358 tác giả trên toàn quốc gửi 3.389 tác phẩm tham dự với nhiều nội dung, đề tài hấp dẫn… Một lần nữa, tác phẩm chụp về đề tài biển đảo lại chiếm ưu thế tuyệt đối - đoạt giải Nhất cuộc thi, đó là “Mũi Cà Mau” của Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Vinh Hiển ở Báo Vĩnh Long. Nhưng, để đánh giá được đầy đủ về những cố gắng của các nhà Nhiếp ảnh Việt Nam hưởng ứng chủ đề này, phải nói đến Cuộc thi ảnh nghệ thuật về đề tài “Biển, đảo quê hương” do Ban Tuyên giáo Trung ương; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam phối hợp tổ chức vào dịp tháng 6 năm 2018. Sau gần 5 tháng phát động, Ban Tổ chức đã nhận được 5.300 tác phẩm của 900 tác giả từ 60 tỉnh thành phố. Điều đó đã khẳng định: biển đảo luôn là đề tài “hot”đối với người cầm máy. Bộ ảnh triển lãm gồm 220 tác phẩm tiêu biểu đã phản ánh sinh động vẻ đẹp hùng vĩ và nên thơ của cảnh quan thiên nhiên biển, đảo quê hương, về cuộc sống của cư dân miền biển hay sự hy sinh thầm lặng của những chiến sĩ đang ngày đêm bám biển, bảo vệ chủ quyền và sự bình yên của Tổ quốc. Để có thêm những tác phẩm mới về biển đảo, những ngày đầu tháng 6 này, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm đã tổ chức cho 20 nghệ sĩ Nhiếp ảnh tiêu biểu trong cả nước đến thực tế sáng tác tại Thành phố Nha Trang, Khánh Hòa…Sau gần 2 tuần miệt mài, lao động sáng tạo các nghệ sĩ đã gặt hái được những thành công mới. Và tối ngày 13/6 vừa qua, tại phố biển Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm phối hợp với các cấp ngành của tỉnh Khánh Hòa đã tổ chức thành công triển lãm 100 tác phẩm nhiếp ảnh - thành quả của đợt sáng tác lần này nhằm hưởng ứng Năm Du lịch quốc gia 2019. Triển lãm đã để lại trong lòng người xem nhiều ấn tượng đẹp về cảnh sắc, con người nơi đây được ngưng đọng qua mỗi khoảnh khắc: “Vịnh Vân Phong”, “Làng chài Đèo Cổ Mã”, “Đảo Yến”, “Vịnh Nha Trang”, “Đồng muối Hòn Khói”... Là những người trực tiếp cầm máy, chúng tôi vui mừng và lấy làm tự hào vì loại hình Nhiếp ảnh đã làm tốt vai trò, chức năng của mình, phản ánh được vẻ đẹp sinh động, tôn vinh được nhiều giá trị của biển đảo Việt Nam qua đó nâng cao được lòng tự hào dân tộc, đem đến cho người xem nhất là bầu bạn quốc tế những cảm xúc đầy ấn tượng.

2. Nhiếp ảnh Hà Tĩnh với biển đảo quê hương

Từ ngày tái lập tỉnh đến nay, Hội liên hiệp VHNT Hà Tĩnh đã tổ chức được 6 cuộc thi về Nhiếp ảnh. Tuy chưa có cuộc thi nào được dành riêng về chủ đề biển đảo, nhưng không vì thế mà thiếu vắng các tác phẩm về đề tài biển đảo trong mỗi cuộc thi. Và không chỉ có thế, trong 26 kỳ Liên hoan Ảnh nghệ thuật Khu vực BTB và cả rất nhiều cuộc thi Nhiếp ảnh khác do Hội Nghệ sĩ NAVN tổ chức hoặc phối hợp tổ chức, thì hầu hết các tay máy Hà Tĩnh đều có nhiều tác phẩm về biển đảo, trong đó có khá nhiều tác phẩm đạt chất lượng cao về tính nội dung và chất lượng nghệ thuật. Điều đó cũng dễ hiểu thôi, bởi thiên nhiên đã ban tặng cho vùng đất nàyđược sở hữu 137 km đường bờ biển trải dài từ huyện Nghi Xuân đến thị xã Kỳ Anh.Biển Hà Tĩnh ấn tượng với du khách không chỉ bởi cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, những dãi cát dài trắng mịn, làn nước trong xanh, sóng biển hiền hòa, mà còn có rất nhiều món ăn hấp dẫn được chế biến từ các loài hải sản tươi ngon và tình người nồng hậu. Đó chính là một hiện thực vô cùng sinh động - nguồn cảm hứng để các nhà Nhiếp ảnh Hà Tĩnh tiếp tục dày công sáng tạo. Xin được điểm qua một số gương mặt hội viên nhiếp ảnh (mang tính đại diện) đã có nhiều gắn bó và thành công về đề tài biển đảo. Trước tiên phải kể đến cố Nghệ sĩ NA Sỹ Châu - nguyên Phó Chủ tịch Hội liên hiệp VHNT Hà Tĩnh, người đã có nhiều cố gắng tìm kiếm những góc nhìn mới về biển. Thời gian cũng đã khá lâu, nhưng “Muối Hộ Độ”, “Biển sớm”, “Cát bỏng” (Giải thưởng Liên hoan ảnh BTB lần thứ IV; VI) của Sỹ Châu vẫn còn in đậm trong ký ức của nhiều đồng nghiệp.

Muối Hộ Độ. Ảnh: Sỹ Châu ( HCĐ Liên hoan ảnh nghệ thuật Bắc miền Trung)

Với Sỹ Ngọ, Hà Tĩnh không phải là nơi sinh ra nhưng ông lại có nhiều năm gắn bó, nhất là trên lĩnh vực Nhiếp ảnh. Ảnh của ông khá phong phú về nội dung nhưng đề tài về biển lại tạo nên dấu ấn nghề nghiệp của Sỹ Ngọ, tiêu biểu là:“Vàng đen”, “Trên công trường mỏ sắt Thạch Khê” đều giành được giải Huy chương Bạc - Liên hoan ảnh BMT lần thứ IV và XVI. Sinh ra và lớn lên tại làng biển Cương Gián (Xuân Song, Nghi Xuân), Trần Chung đã sớm khẳng định mình bằng nhiều tác phẩm chụp về quê biển, níu giữ được người xem, tiêu biểu là: “Hoa biển”, “Miền gió cát”- Giải thưởng ảnh BTB lần thứ VII và VIII; “Tình biển”, “Chung sức”, “Mặn mòi vị biển”- Giải thưởng Cuộc thi ảnh nghệ thuật Hà Tĩnh lần thứ I và II.  Những đứa con tinh thần đầu tiên ấy cùng với nhiều tác phẩm khác đã giúp Trần Chung sớm trở thành hội viên Hội nghệ sĩ NAVN. Hội viên Hương Thành - người con của làng biển Cẩm Nhượng đã thể hiện tình yêu với quê hương đến độ mặn nồng. Có thể nói rằng, trong cuộc đời cầm máy của Hương Thành, ống kính của anh hầu như chỉ tập trung vào quê biển mà thôi. Gần như ngày nào, Hương Thành cũng đều có mặt ở gò biển Cẩm Nhượng để tìm kiếm khoảnh khắc và anh đã gặt hái được khá nhiều thành công về nghề nghiệp, đó là: “Biển ơi” - Giải thưởng Liên hoan ảnh BTB lần thứ 22; “Quà của biển” - Giải thưởng cuộc thi “Đức, tài và vẻ đẹp” của Báo Nhân dân. Hai tác phẩm “Bình minh biển Thiên Cầm” và “Khu du lịch biển Thiên Cầm” - đạt giải Nhất, Nhì cuộc thi ảnh đẹp Du lịch Hà Tĩnh lần thứ 1 (năm 2011) và lần thứ II (năm 2016). Bên cạnh đó, anh còn có tác phẩm “Khu du lịch biển Thiên Cầm, Hà Tĩnh” được triển lãm tại Cuộc thi ảnh nghệ thuật về đề tài “Biển, đảo quê hương”. Không phải sinh ra ở làng biển, nhưng hội viên Nam Hồng lại tìm cho mình được cách khám phá riêng về đề tài biển đảo. Với 2 tác phẩm: “Vì biển đảo quê hương” và “Chung tay vì biển đảo” đượcTriển lãm ảnh nghệ thuật Việt Nam năm 2014 và 2016, Nam Hồng đã có được thành công vượt ra ngoài sự mong đợi. Hội viên nhà báo Minh Thi, hiện là Chủ nhiệm CLB Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Tĩnh, người rất có “duyên” khi chụp về biển, đảo. Năm 2014, lần đầu tiên tham gia Liên hoan ảnh BTB, Minh Thi đã có 3 tác phẩm được triển lãm trong đó có 2 tác phẩm về đề tài biển đảo. Đặc biệt tác phẩm “Vì biển, đảo quê hương” đạt Huy chương Đồng, đã khơi dậy trong anh nhiều hứng khởi. Khi có dịp được ra Trường Sa công tác, anh đã có chùm ảnh “Trường Sa - mùa biển lặng” khá ấn tượng. Tại Cuộc thi ảnh đẹp Du lịch Hà Tĩnh năm 2018, Minh Thi lại có tác phẩm “Lễ hội đua thuyền truyền thống trên biển Cẩm Nhượng” đạt giải Nhì… Tôi cũng được sinh ra ở làng biển Thạch Kim. Nghề biển và truyền thống văn hóa bao đời đã nuôi dưỡng tâm hồn tôi. Đến bây giờ, tuy không còn nhớ nổi, mình đã chụp bao nhiêu cuộn phim (đen trắng và màu), bao nhiêu file ảnh về quê biển nhưng lại nhớ rất rõ từng khuôn hình, bố cục, cả những cảnh sắc, con người nơi vùng biển Cửa Sót thân thương. Từ “Bình minh cửa Sót”, “Chợ cá”, “Mắt lưới” đến “Lễ hội đền Lê Khôi”… đã neo giữ trong ký ức. Và trên hành trình sáng tạo của mình, biển quê hương lại luôn đồng hành và tiếp tục cho tôi thêm những niềm vui mới, đó là; “Lão ngư”, “Sao biển” đều giành được Huy chương Bạc tại Liên hoan ảnh BMT lần thứ X, XI… và mới đây là “Sau chuyến ra khơi”- Huy chương Đồng Liên hoan ảnh BTB năm 2018…Một vài khái quát nói trên cũng đã khẳng định được rằng: Biển đảo luôn là một đề tài có nhiều gắn bó và đầy duyên nợ với Nhiếp ảnh Hà Tĩnh.

Sau chuyến ra khơi (Huy chương Đồng Liên hoan ảnh BMT năm 2018) - Ảnh: Trần Hướng

3. Đề xuất và kiến nghị

1. Những gì mà Nhiếp ảnh Hà Tĩnh cố gắng phấn đấu có được trong nhiều năm qua là rất đáng quý nhưng theo chúng tôi đó mới chỉ là phần “biển trong bờ”, còn phần biển đảo thì vẫn còn ở phía trước, với nhiều khó khăn và hạn chế. Thiên nhiên, thời tiết và nhất là cuộc sống của cán bộ, chiến sĩ và ngư dân trên nhiều biển đảo của Tổ quốc - chúng tôi chỉ được biết chủ yếu qua sách báo, các phương tiện thông tin đại chúng… Kính đề nghị Quý cấp lãnh đạo cố gắng tạo điều kiện, tổ chức cho Nhiếp ảnh Hà Tĩnh được thực tế sáng tác ở một số biển đảo trong và ngoài tỉnh để chúng tôi có cơ hội được phản ánh vẻ đẹp hùng vĩ của biển đảo, tinh thần kiên cường, lạc quan của những người lính đảo đang ngày đêm canh giữ lãnh thổ thiêng liêng của Tổ quốc cả những cố gắng, không ngại gian khó của ngư dân quyết tâm bám biển, bám đảo.

2. Nhằm tiếp tục tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá về vị trí, vai trò, tiềm năng, vẻ đẹp của biển đảo Hà Tĩnh đến với bầu bạn trong và ngoài nước, đồng thời tăng cường giáo dục truyền thống cách mạng, nâng cao hơn nữa tinh thần yêu nước, ý thức trách nhiệm với biển đảo Việt Nam… lãnh đạo tỉnh nên xem xét và tạo những điều kiện cần thiết để Hội tổ chức, mở phòng trưng bày, in, xuất bản ấn phẩm và nếu có thể phát động Cuộc thi “Nhiếp ảnh Hà Tĩnh với biển, đảo quê hương” để những người yêu nhiếp ảnh của tỉnh nhà có dịp được thể hiện tình cảm và trách nhiệm công dân của mình về biển đảo Hà Tĩnh. Đó cũng chính là ý thức, niềm tự hào của mỗi chúng ta nhằm thực hiện mục tiêu cơ bản của Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2025 theo Nghị quyết Trung ương 4 (Khóa X).

                                                                                                               T.H